นอกจากความเป็นเมืองแห่งล้านนาตะวันออก สิ่งที่ผู้เขียนอยากนำเสนอหลังจากศึกษาเมืองแพร่ คือ เมืองแพร่ ให้ความรู้สึกถึงข้อดีของ “การเป็นเมืองที่เปลี่ยนแปลงแบบเนิบช้า” อันที่จริงคำว่าเปลี่ยนแปลงแบบเนิบช้า ก็ดูจะเป็นคนที่เวอร์เกินจริงของการเปลี่ยนแปลงเมืองแพร่ไปหน่อย แต่ผู้เขียนอยากให้ผู้อ่านได้รู้สึกและเห็นภาพตามที่ผู้เขียนได้ รู้สึกว่าเมืองแพร่มีการเปลี่ยนแปลงแบบเนิบช้าอย่างไร

ตั้งแต่เด็ก แม้ผู้เขียนจะอาศัยอยู่ต่างอำเภอ แต่ก็มีโอกาสเข้ามายังในเมืองหลายครั้ง และได้บริโภคเที่ยวชม ค้างคืน ในตัวเมืองแพร่ จากวันนั้นมาถึงวันนี้คงจะ 20 ปีมาแล้ว ที่ได้กลับไปศึกษาเมือง ที่ไม่ใช่แค่แวะผ่านเหมือนเช่นทุกครั้ง ทำให้เห็นว่า เมืองแพร่ สิ่งที่เคยอยู่และเคยดำเนินก็ยังคงอยู่อยู่แบบนั้น ไม่ว่าจะเป็นบ้านเรือน ตึก ร้านค้าต่างๆ โรงเรียน ตลาด และที่ผู้เขียนอยากให้เห็นภาพมากขึ้น คือ “ตลาดโต้รุ่งประตูชัย” เป็นตลาดกลางคืนที่ร้านอาหารมาเปิดติดๆ กันหลายร้าน ซึ่งร้านอาหารเหล่านั้นก็ยังคงอยู่ขายให้กับชาวเมืองได้มาบริโภคกัน ไม่ว่าจะเป็นเย็นตาโฟหรือลูกชิ้นลุงอ้วนของชื่อดังที่กินกันตั้งแต่เด็ก สิ่งที่เหล่านี้ก็ยังคงดูธรรมดาไปหากยังคงตั้งอยู่ แต่ที่น่าสนใจ ตำแหน่งแห่งที่ของร้าน การจัดโซน ยังคงเหมือนเดิมอยู่มาก  แม้จะมีร้านใหม่ๆ เกิดขึ้นมาบ้าง ที่สำคัญก็คือบรรยากาศของการบริโภคจับจ่ายใช้สอยของคนเมืองที่เกิดขึ้นยังให้ความรู้สึกเหมือนเดิม ยังคงมีการต่อคิวในร้านอาหารที่เค้าชื่นชอบ แสดงให้เห็นว่า ในตลาดกลางคืนคนแพร่ยังคงฝากท้องไว้ที่ตลาดโต้รุ่งประตูชัยจำนวนมาก เหมือนเช่นเคยเมื่อ 20 ปีที่แล้ว

                                                                ภาพ บริเวณตลาดประตูชัย

นอกจากนี้ ตามที่หลายคนน่าจะรู้เกี่ยวกับสินค้าเอกลักษณ์ของเมืองแพร่นั่นก็คือ “เสื้อหม้อห้อม” แพร่จะเป็นแหล่งผลิต และแหล่งจำหน่ายจำนวนมากที่ตำบลทุ่งโฮ้ง จำได้ว่าเมื่อก่อน ตำบลทุ่งโฮ้งจะขายเสื้อหม้อติดกันสองฝั่งถนนจำนวนมาก รวมกันก็น่าเกือบ 50 ร้านได้  20 ปีผ่านไป เชื่อไหมว่าร้านสองฝั่งข้างทางไม่ได้ลดน้อยลงเลย ทุ่งโฮ้งก็ยังคงเป็นแหล่งรวมเสื้อหม้อห้อม ที่ยังคงมีร้านขายอยู่จำนวนมาก จะมีความเปลี่ยนแปลงอยู่บ้าง คือ แต่ละร้าน จะมี “ไอเดีย” หรือการออกแบบเสื้อหม้อฮ้อม  ให้ทันสมัยขึ้นตามแฟชั่นในปัจจุบันให้ดูไม่เก่าเพื่อให้เสื้อหม้ออยู่ในกระแสอยู่เสมอ ทีมงานได้เข้าไปยัง ร้านเสื้อหม้อห้อมของ “ป้าเหลือง”  ตามคำแนะนำของร้านอื่นๆ ว่าเป็นแหล่งย้อมผ้าหม้อห้อมตามธรรมชาติ ป้าเหลืองบอกกับทีมงานว่า ผลิตเสื้อหม้อห้อมมา 50 กว่าปีแล้ว และวันนี้ก็ยังมีการสั่งสินค้าเข้ามาอยู่จำนวนมาก ทั้งในและต่างประเทศ น่าสนใจที่วิธีการออกแบบของป้าเหลือง ที่ยังคงใช้วิธีการธรรมชาติ คือใช้แท่นแกะสลักลายจุ่มเทียน และประทับลงบนผ้า จากนั้นนำมาย้อมสีครามตามวิธีธรรมชาติที่เคยทำมาทำให้ผ้ามีลายหลากหลายรูปแบบ และไม่ซ้ำใคร ผลิตออกมาหลากหลาย ไม่ว่าจะผ้าพันคอ ผ้าปูโต๊ะ เสื้อ ผ้าบาติก แสดงให้เห็นว่าวิธีการทำเสื้อและลวดลายแบบธรรมชาติก็ยังคงอยู่ แม้ปัจจุบันเสื้อหม้อห้อมจะมีการผลิตจากโรงงานเป็นส่วนใหญ่แล้วก็ตาม

                                                                ภาพ หม้อห้อมย้อมสีครามธรรมชาติ

   

เมืองที่เปลี่ยนแปลงช้าเช่นเมืองแพร่นี้ ส่วนหนึ่งเป็นเพราะว่าจังหวัดแพร่เป็นจังหวัดทางผ่านที่จะเดินทางไปยังจังหวัดอื่น และไม่ได้มีแผนการโปรโมทด้านการท่องเที่ยวมากนัก ทำให้เมืองแพร่ไม่ได้เป็นที่รู้จักในด้านการท่องเที่ยว หากแต่จะรู้จักตามสถานที่สำคัญที่มีชื่อเสียง เช่น แพะเมืองผี พระธาตุช่อแฮ เป็นต้น ส่วนใหญ่นักท่องเที่ยวมักจะแวะเข้าชื่นชมสถานที่เหล่านี้ ก่อนไปจังหวัดอื่น ซึ่งการเข้ามาท่องเที่ยวบริโภคจำนวนมากในตัวเมืองยังมีน้อยกว่าจังหวัดอื่น จากการสำรวจ ห้องพัก ผู้เยี่ยมเยน และรายได้จากการท่องเที่ยวจำแนกเป็นรายจังหวัดในภาคเหนือตอนบน 9 จังหวัดในปี 2555 (ตารางที่ 1) พบว่า จำนวนนักท่องเที่ยวและรายได้จากการท่องเที่ยวของจังหวัดแพร่อยู่อันดับ 7 จาก 9 จังหวัดภาคเหนือตอนบน และที่น่าสนใจคือ จังหวัดแพร่ เป็น 1 ใน 3 จังหวัดร่วมกับจังหวัดลำพูน พะเยา ที่มีนักทัศนาจรมากกว่านักท่องเที่ยว โดยนักทัศนาจรหมายถึง ผู้เยี่ยมเยียนโดยไม่พักค้างคืน แสดงให้เห็นว่า นักท่องเที่ยวที่เข้ามาในจังหวัดแพร่ยังน้อยกว่าจังหวัดอื่นๆ ในภาคเหนือตอนบน อีกทั้งผู้ที่เข้ามาเที่ยวยังเป็นนักทัศนาจร ซึ่งอาจจะเยี่ยมชมจุดสำคัญต่างๆ มากกว่านักท่องเที่ยวที่ค้างคืน แสดงให้เห็นว่าจังหวัดแพร่อาจจะไม่ใช่จังหวัดที่เป็นที่นิยมของนักท่องเที่ยวมากนัก เมื่อเทียบกับจังหวัดอื่น