คนด้อยโอกาสกับการพัฒนาเมือง

        คนหลากหลายกลุ่มทุกชนชั้นอาศัยอยู่ในเมือง กล่าวได้ว่าในทุกเมืองอาจเป็นหนึ่งในศูนย์รวมของคนที่มั่งคั่งร่ำรวยที่สุด และคนที่ยากจนที่สุด การอยู่ร่วมกันของคนเหล่านี้อาจดูเหมือนเป็นการอยู่ “แผ่นดินเดียวกัน แต่เหมือนคนละโลก” แต่นั่นอาจกล่าวเกินเลยไป เราพบว่าความจริงแล้วการพึ่งพาอาศัยกันของคนทั้งสองกลุ่มยังเห็นได้ชัดเจน แต่สิ่งที่น่าจะมุ่งมองต่อไปคือ ทำอย่างไรจึงจะเข้าใจความเปลี่ยนแปลงของกลุ่มคนในเมือง โดยเฉพาะผู้ด้อยโอกาสทั้งหลาย อีกทั้งทำอย่างไรจึงจะทำให้คุณภาพชีวิตของคนในเมืองดีขึ้น

        ดร. โสภิณ จิระเกียรติกุล คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์เคยวิจัยเรื่องสวัสดิการกับคนด้อยโอกาสในเมืองสงขลา คือ กลุ่มคนสลัม โดยกล่าวถึงสภาพความเปลี่ยนแปลงด้านประชากรในสลัมจากเดิมเป็น “คนฝั่งบก”เสียเป็นส่วนใหญ่ตอนนี้คนที่อยู่ในสลัมเป็นคนต่างถิ่นและแรงงานข้ามชาติดร.โสภิณวาดภาพเมืองสงขลาไว้ว่า อยากเห็นทั้งภาพในอดีตของสงขลาซึ่งเคยเป็นเมืองที่น่าอยู่ และสิ่งที่ควรจะเป็นของเมืองสงขลา นั่นก็คือทำอย่างไรให้คุณภาพชีวิตของคนในเมืองสงขลาดีกว่าที่เป็นอยู่

เมืองในทะเลสาบสงขลา

         “ทะเลสาบสงขลาเป็นเหมือนอีกโลกหนึ่ง” ศ.ดร. เอนก เหล่าธรรมทัศน์กล่าวถึงความน่าสนใจต่อทะเลสาบสงขลาในช่วงต้นของเวทีสนทนานี้ ซึ่งมีผู้เข้าร่วมเวทีหลายท่าน ทั้งที่เคยมีประสบการณ์ทำงานร่วมกับชาวชุมชนรอบทะเลสาบ และหลายท่านเกิดและเติบโตบริเวณทะเลสาบแห่งนี้ วันนี้สถานการณ์รอบทะเลสาบสงขลา รวมถึงทิศทางการพัฒนาเมืองที่กินอาณาเขตหลายอำเภอในสงขลา และอีกสองจังหวัดที่มีอาณาเขตติดต่อควรจะเป็นอย่างไร

        รศ.ดร. สมบูรณ์ พรพิเนตพงศ์ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ ศึกษาวิจัยทะเลสาบสงขลามาก่อน เพราะเห็นว่ายังขาดองค์ความรู้ในเรื่องนี้อย่างมาก โดยวิจัยในเชิงวิทยาศาสตร์กายภาพพร้อมทั้งเรียนรู้เรื่องวิถีชีวิตคนด้วย อาจารย์สมบูรณ์ยกตัวอย่างการทำสระพังที่เป็นภูมิปัญญาของชาวชุมชนแถบสทิงพระ สระพังเป็นการสร้างพื้นที่น้ำจืดบนพื้นที่น้ำเค็ม เพื่อต้องการมีแหล่งน้ำจืดในการอุปโภคและบริโภคไว้ตลอดทั้งปี อาจารย์สมบูรณ์ให้ข้อคิดเห็นว่าทะเลสาบสงขลาจะเป็นแหล่งทรัพยากรที่ยั่งยืนและดึงดูดนักท่องเที่ยวเข้ามาได้ ต้องงดงามด้วยธรรมชาติเสียก่อน แล้วจึงเพิ่มเรื่องวัฒนธรรมเข้าไปส่วน ขณะที่ ผศ. กัลยาณี พรพิเนตพงศ์ คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ได้เรียนรู้ทะเลสาบสงขลาเชิงนิเวศน์และทราบว่าทะเลสาบแห่งนี้มีความพิเศษเฉพาะตัว ทะเลสาบสงขลาเสมือนเป็นปอด ฤดูฝนมีผักตบชวาแพร่ไปทั่วทะเลสาบ ฤดูร้อนน้ำเค็มมาผักตบตายไป เห็นความสำคัญการใช้ประโยชน์ของคนรอบทะเลสาบที่หลากหลาย แต่มีความพยายามใช้ประโยชน์เฉพาะคนบางกลุ่ม ทำให้เกิดความขัดแย้งในพื้นที่จึงควรมีการจัดการให้ดี

ภาคประชาสังคมกับความเคลื่อนไหวเมืองเก่าของสงขลา

        จากกิจกรรมเล็กๆในเมือง ได้ผลิดอกออกผลกลายเป็นการฟื้นฟูเมืองสงขลาของกลุ่มเครือข่าย คุณรังษี รัตนปราการ นายกสมาคมภาคีคนรักเมืองสงขลาสมาคมกล่าวถึงความเป็นมาก่อนก่อตั้งเป็นสมาคม เวลานั้นมีกิจกรรมสมโภชศาลเจ้า บริเวณถนนนางงาม มาโดยตลอด และมีผู้เข้าร่วมงานจำนวนมากจึงคิดว่าควรมีกิจกรรมอะไรมากกว่าที่เป็นอยู่ เพื่อส่งเสริมการรักบ้านรักเมืองให้กับคนสงขลา ช่วงแรกเริ่มมีการริเริ่มจัดงานเสวนาชาวบ้าน จัดงานศิลปวัฒนธรรมดั้งเดิม ซึ่งมีการตอบรับดีมาก ทำให้อยากทำอะไรที่เป็นประโยชน์ต่อบ้านเมืองมากขึ้น จึงตัดสินใจเปลี่ยนสถานภาพจากชมรมมาเป็นสมาคมเมื่อปี 2556 นายกสมาคมฯต้องการให้เมืองสงขลามีความเป็นระเบียบมากกว่าที่เป็นอยู่ซึ่งจำเป็นต้องมีการจัดการสภาพแวดล้อมที่ดี เพื่อทำให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ จึงจะสามารถดึงดูดนักเที่ยวที่มีคุณภาพได้

        คุณสืบสกุล ศรีสุขหนึ่งในภาคีคนรักเมืองสงขลากล่าวถึงความเปลี่ยนแปลงของเมืองสงขลาในทุกยุคของการเปลี่ยนแปลง มักจะต้องมาพร้อมการทำลายความสวยงามของเมืองไม่มากก็น้อย คุณสืบสกุลยกตัวอย่างการเดินทางไปมะละกา ซึ่งพบเห็นนักท่องเที่ยวจำนวนมาก ขณะเดียวกันหากเทียบเคียงกับสงขลา สงขลาก็ไม่ได้ด้อยไปกว่ามะละกา และน่าจะสามารถดึงดูดผู้คนให้เข้ามาท่องเที่ยวได้ดีกว่ามะละกาอีกด้วย